EDEBİYAT VE DİL ANLATIM CEVAPLARI: 9. Sınıf Yeni Müfredata Uygun Dil Anlatım Cevapları (2014)

9. Sınıf Yeni Müfredata Uygun Dil Anlatım Cevapları (2014)

1.İLETİŞİM

1.Çizimler incelendiğinde insanın iletişim ihtiyacı karşımıza çıkar.

2.a)İnsanoğlunun çevresiyle iletişim kurmak için başvurduğu yollar zaman içerisinde teknolojinin de gelişmesiyle hayli mesafe kat etmiştir.

b) Söylenemez;çünkü iletişim sadece insanlar arasında vardır.

3.İnternet,telefon sıklıkla kullandığımız anlaşma araçlarıdır.

4) Olabilir.

5)Atatürk ilke ve inkılaplarıyla basın özgürlüğü arasında ilişki kurulabilir.

SAYFA 11:

4) İletişim ……………………………………….İÇİN ÖNEMLİDİR.

Ø Hayatın gereği olduğu için önemlidir.

Ø Hayatın akışını sağladığı için önemlidir.

Ø İnsanlar arasında gelişmeyi sağladığı için önemlidir.

Ø Kişileri birbirine bağlayarak, onların sosyal bir grup halinde uyum içinde yaşamalarına yardımcı olduğu için önemlidir.

Ø Belli bir toplumda insanın kendinden önce var olan kuralları öğrenmesi, değer ve inançları benimsemesi ve buna uygun olarak kendisine verilen rolleri oynaması yani toplumsallaşyı sağladığı için önemlidir.

Ø Bireylerin kendi amaçları doğrultusunda ortak bir amaçta birleşerek toplumsal örgütlenmelerin kurulmasında da rol oynadığı için ÖNEMLİDİR.

SAYFA 12

B.Metinde Haşmet Gülkokan ve sakatatçı arasında geçen iletişim ögeleri

Gönderici(konuşan): “Haşmet Gülkokan” –Gülüm,bizim ciğer

Alıcı(dinleyen):sakatatçı –Hazır Haşmet Bey

İleti(mesaj) : ciğer

Kanal: hava

Şifre:kullanılan dil

Dönüt: -Hazır Haşmet Bey

Bağlam: hâl-alışveriş ortamı (Genellikle üstü kapalıpazar yeri.)

SAYFA 13:

a)İletişimde alıcı iletiyi almaya niyetli ve anlayacak seviyede ise iletişim gerçekleşir.Aksi durumlarda iletişim gerçekleşmez.

b) Alıcı, göndericinin iletisini almaya niyetli ve anlayacak seviyede olmaldır. Gönderici ile alıcının ortaklıkları ne kadar fazla ise iletişim o kadar etkili oiur (ortak deneyim, ortak bilgi birikimi, ortak dil özellikleri vb.)

· 7) yeşil yapraklar: bahar

· Kardan adam: kış

· Duman: yangın

· Siyah bulut: yağmur

· Bayrak : Türkiye (bağımsızlık da denebilir)

8) doğal gösterge-sosyal gösterge-dil göstergesi

b) Gösterge ve Türleri:
Kendi dışında başka bir şeyi gösteren, düşündüren, onun yerini alabilen, kelime, nesne, görünüş ve olgulara gösterge denir.
Türleri:
a) Dil Göstergesi: Söz veya yazıyla gerçekleştirilen her türlü eylem bu gruba girer.
b) Doğal Gösterge: Ülkelerin doğal güzellikleri, yaprakların sararması,siyah bulutlar,güneşin doğması-batması…
C) Sosyal Gösterge: Trafik ışıkları, görgü kuralları,sigara içilmez levhaları,okulların açılması…
EK BİLGİ: İletişim Kurarken Kullanılan Göstergeler Nelerdir?
* Dil göstergeleri: Söz veya yazıyla gerçekleştirilen her türlü eylem bu gruba girer. İnsan duygu ve düşüncelerini en iyi şekilde dil ile anlatır. Dille gerçekleştirilen iletişim resim, şekil, işaret ve vücut diliyle yapılan iletişimden daha güçlü ve daha kullanılışlıdır.
* Dil dışı göstergeler: Resim, şekil, işaret, hareket, jest ve mimikler bu gruba girer.

9a) Dil göstergelerin oluşabilmesi için varlığı anlatan sesler bir arada düşünülmelidir.

b) ek tablo:

SAYFA 14) EK BİLGİ: Dil göstergeleriyle ilgili sunumu inceleyebilirsiniz.

Dil GöStergeleri Ve öZellikleri

View more presentations from derslopedi

a) Jest ve mimiklerle gösterebilir.

b) Resimde kullanılan dil dışı ögeler:

Haşmet Gülkokan’ın jest ve mimikleri

Fiyat etiketleri

Trafik lambaları, trafik işaret levhaları

c) En etkili iletişim dille yapılan olduğundan dil dışı göstergelerle yapılan iletişim pek de sağlıklı ve etkili olmayabilirdi.

SAYFA 15:

b) İletişim gerçekleşmez.

c) İletinin alıcıya ulaşması için göndericinin bunu doğru şekilde ifade etmesi önemlidir.Ancakiletişimin hangi ortamda (bağlamda) gerçekleştiği de bir o kadar önemlidir.Örneğin yüksek sesli müzik dinlenilen bir yerde sağlıklı iletişimden söz etmek pek mümkün değildir.

12-13-14-15'i metne göre cevaplayınız.

SAYFA 16:

3.Ambulans: hasta itfaiye: yangın

4) cevabı için bknz. Sayfa 11 4.soru

5)Atatürk bu sözle basının bir toplumun ortak ve genel duyguları ve fikirlerinin yansıtıcısı olduğunu belirtmiştir.Günümüz basın dünyası da halkın ortak duygu ve düşüncelerini yansıtmaktadır.

ÖLÇME-DEĞERLENDİRME

Gönderici: Firdevs Hanım

Alıcı: Kırkayak Hanife Hanım

İleti: "Dışarı mı çıkıyordun?"

Dönüt: "Çıkıyordum amma acelesi yok."

Bağlam: ev

Kanal: Hava

Şifre: Dil

2) Jest ve mimikler,gazete,sabun

3) s.a.b.u.n >varlığı anlatan sesler =sabun(varlığı gösteren kelime) >dil göstergesi

g.a.z.e.t.e> varlığı anlatan sesler=gazete (varlığı gösteren kelime) >dil göstergesi

4) B

· gösteren ve gösterilen

· Alıcı

(y)

(d)

SAYFA 18

2.İNSAN-İLETİŞİM VE DİL

HAZIRLIK:

1 Birinci resimde insan ve hayvan arasında bir iletişim kurulmak istense de aynı kaynaktan iletişim sağlanmadığı için varsayımlar üzerinde yürümektedir. Diğer resimde iletişim aynı türden varlıklar arasında diyalog sağlandığı için iletişim gerçekleşmiştir.

2 Hayvanların yaptıkları davranışlar içgüdüseldir ve neyi neden ve niçin yaptıklarını bilmezler ve kendilerini geliştirmezler ama insanlar sürekli sorgulayan, değiştiren, geliştiren bir varlıktır.

Dil; her ne kadar bir anlaşma aracı olarak tanımlansa da dil, milletlerin gelişmesine rehberlik eden, geçmişiyle geleceği arasında köprü görevi gören bir kültür mîrasıdır. Diline ve dinine sahip çıkmayan milletler kısa zamanda kendi değerlerinden koparak başka egemen milletlerin sömürgesi hâline gelirler. Onun içindir ki dilimizi ve dinimizi titiz bir şekilde korumamız ve yozlaştırmadan bir sonraki nesle aynen aktarmalıyız. Bir milleti diğer milletlerden ayıran en önemli fark o milletin kendi kültürüdür. Kültürü oluşturan unsurların en başında da dil ve din gelir. Çünkü kültür dile ve dine bağlıdır. Bütün kültür faaliyetlerinin temelinde bunun ikisi yatar. İnsanlar onlarla bilgi edinir, onlarla yaşar.

Sayfa 20:

ESKİCİ METNİ-REFİK HALİT KARAY

METİN SORULARI:

1) Hasan kendi halinde sessiz, peltek konuşan biridir. Filistin’in ücra kasabasında yaşamakta ve buranın dilini bilmemektedir.

2) Filistin’in ücra kasabasında dilini bilmediği insanların arasında yaşamaktadır ve ihtiyaç duyduğu şey ise kendisi gibi konuşabileceği, anlaşabileceği birilerini bulmak.

3) Ana dilini konuşan kimsenin olmaması onu hayattan koparırken bu dili konuşan bir eskici görmesi ve onunla konuşması hayata tekrar bağlamaktadır.

4) Yalnızlığı…

5) Hayatın her anında insan konuşma ve anlaşma ihtiyacı duyar. Kendisiyle aynı dili konuşan birilerini bulamayınca hayatı çok zorlaşıren temel ihtiyaçlarından biri olan iletişimi sağlayamaz,derdini anlatamaz,yaşamı oldukça zor bir hal alır.

6) A) Aynı dili kullanmaları

b) tanışmak

c) Dil yetisi olmayan kişilerde iletişim eksik kalır. Diğer iletişim vasıtalarını kullanmak zorunda kalırlar.

ç) jest ve mimikler,işaretlerdir.

d) Aynı dil göstergelerini yani aynı dili bilmeleri gerekir.

B) DİL-İNSAN İLİŞKİSİ

Pek çok bilimadamı insan iletişimini diğer iletişim sistemlerinden üstün kılan davranışın 'konuşma yoluyla dili kullanabilme' olduğu görüşünde birleşmektedir. Dil, insanların iletişimde bulunmak amacı ile geliştirdikleri bir anlaşma aracıdır. Başka deyişle, dilin birinci işlevi iletişimdir. Bu işlevi yerine getirmede dil, insanların düşünce, duygu, istek, deneyim v.b. yaşantılarını birbirlerine aktarabilmelerini; dış dünyayı yorumlayarak kendi dünyalarına getirebilmelerini sağlayan; "bu zaman ve bu yerden, o zaman ve o yer hakkında düşünerek bu düşünü yansıtabilmelerine" ve insanın "kendi kendini keşfetmesine" olanak veren bir araç olma özelliği taşımaktadır.

Sayfa 21.

a) . İletişimde aynı dil göstergesini kullanan insanlar zaman zaman jest ve mimiklerini kullanarak da anlaşma sağlayabilirler. Hatta bazı zaman bu anlaşma şekli dil göstergesinden daha etkili olabilmektedir.

b) Jest ve mimikler,resimler,semboller…

2.etkinlik:

Dilin doğuşu

Dilin nasıl oluştuğunu kesin olarak bilebilmenin bir yolu yoktur. İzleri yarım milyon yıl öncesine kadar dayanan insan yaşamına bakıldığında insanların bu işi nasıl geliştirdiklerine dair bir kanıt bulunamamıştır. Bu kanıt boşluğunda birçok teori ortaya atılmıştır.

1) Tanrısal Teori: Allah Âdem’i yaratmıştır ve Âdem’in seslendirdiği her canlının ismi o olmuştur. Bir Hindu inanışına göre lisan evrenin yaratıcısı Brahma'nın eşi tanrıça Sarasvasti'den gelmektedir. Birçok dinde insanların lisanları ile yaratıldıkları inancı vardır. Teoriye göre insan denilen varlık tek bir atadan gelmişse, insanla birlikte gelişen dil de tek bir kökenden gelmiş olmalıdır

2) Yansıma Teorisi: İlk insanlar, çevrelerindeki sesleri taklit ederek ilkel dilleri oluşturmuşlardır. Modern bütün dillerde doğal ses yansımalarına karşılık gelen kelimeler bulunmaktadır. Bu da yansıma teorisini desteklemektedir. Türkçede Vızıltı, mırıltı, fısıltı, gürültü, çatırtı, patırtı, havlama, horlamagibi kelimeler yansıma kelimelerdir. Buna rağmen somut olmayan, ses olgusuna sahip olmayan kelimelerin oluşumunu bu teori ile açıklamak zordur.

3) Ünlemler Teorisi: İlk insanlar, korkularını, acılarını, sevinçlerini, ruh hâllerini dışa vuran sesler oluşturmuşlar, böylece dil oluşmuştur.

4) Birlikte İş Teorisi: İlk insanlar, işleri birlikte yapmaya başlamışlar, birlikte tempo oluşturmuşlardır

7.soru:

insanların hayatında her zaman geniş ve sürekli kullandıkları iletişim, dil göstergeleridir. Ama toplum hayatındaki gelişmeler zamanlar bunun dışındaki araçları da bizi kullanmaya itmiştir. Bunlardan bazıları da zaman içerisinde diğerinden daha etkili olmuştur. Örneğin sinirli olduğunu söyleyen biri ile kaşları çatan ve hareketleri gergin olan birinin biz de bıraktığı etki aynı olmaz. Burda bazen dil dışı göstergelerde etkili olur. Kullanım alanı açısından ise en yaygın olanı dil göstergesidir.

8a) Bir göstergenin gerçek dünyadaki karşılığına gönderge denir.Gönderge, kendisinden söz edilen nesne kişi ya da kavramın kendisidir.Sözgelimi vapur kelimesi bir gösterge, vapurun kendisi ise bir göndergedir.

c. Müftüler, nergislik , kadife, inci çiçeği

3. Metin : GÖNDERGESEL İŞLEV

4. Metin :ALICIYI HAREKETLENDİRME İŞLEVİ

5. Metin :KANAL KONTROL İŞLEVİ

6. Metin :HEYECAN BİLDİRME İŞLEVİ

7. Metin İL ÖTESİ İŞLEV

8. Metin :ŞİİRSEL İŞLEV

11) a ve b. cevabı:

1 ) İletinin düzenlenme amacı : Ayakkabının derisi hakkında bilgi vermek.

Dilin işlevi : GÖNDERGESEL İŞLEV

2 ) İletinin düzenlenme amacı : Duygu ve düşünceyi dile getirmek

Dilin işlevi : HEYECAN BİLDİRME İŞLEVİ

3 ) İletinin düzenlenme amacı : Harekete geçirmek

Dilin işlevi : ALICIYI HAREKETLENDİRME İŞLEVİ

4 ) İletinin düzenlenme amacı : İletişimin devap edip etmeyeceğini öğrenmek

Dilin işlevi : KANAL KONTROL İŞLEVİ

5 ) İletinin düzenlenme amacı : Dille ilgili bilgi vermek

Dilin işlevi : DİL ÖTESİ İŞLEV

6 )İletinin düzenlenme amacı : Şiiri ifade etmek

Dilin işlevi : ŞİİRSEL İŞLEV

ANLAMA YORUMLAMA

1. İnsan dili kullandığı ölçüde iletişime geçer ve ne kadar iletişim kurarsa o kadar sosyal bir varlık olur.

3. Etkinlik

2. KEREM İLE ASLI METNİ

Burada HEYECAN BİLDİRME İŞLEVİ, ŞİİRSEL İŞLEV, KANAL KONTROL İŞLEVİ ve ALICIYI HAREKETE GEÇİRME İŞLEVİ kullanılmıştır.

Ölçme – Değerlendirme

1. Aşağıdakilerden hangisi dilin kaynağı ile ilgili görüşlerden biri değildir?

CEVAP: E

2. Aşağıdaki cümlelerde boş bırakılan yerlere uygun kelimeleri yazınız.

Jest ve mimikler dil dışı iletişim araçlarındandır.

Dil, insanoğlu için en geçerli ve yaygın iletişim aracıdır.

“Sıfatlar ismi niteleyen kelimelerdir.” cümlesinde dil, DİL ÖTESİ İŞLEV kullanılmıştır.

3. Aşağıdaki cümlelerle dilin bu cümlelerde kullanılan işlevlerini eşleştiriniz.

Ne zaman kitap okumaya başlayacaksın? DİLİN KANAL KONTROL İŞLEVİ

Aman Allah’ım, bu ne büyük felaket! HEYECAN BİLDİRME İŞLEVİ

Çöller, temel olarak ekvatorun kuzey ve güneyinde 15-40 dereceler arasında bulunan çok kurak alanlardır. GÖNDERGESEL İŞLEVİ

4. Aşağıdaki cümlelerin karşısına yargılar doğru ise “D”, yanlış ise “Y” yazınız.

İletişimde temel amaç anlaşmayı sağlamaktır. ( D )

Dil dışı iletişim araçları ile yapılan iletişim, dille yapılan iletişimden daha kullanışlıdır. ( Y )

İleti dille ilgili bilgiler vermek üzere düzenlenmişse dil, dil ötesi işlevde kullanılmıştır. ( D )

5. Dil-insan ilişkisinden hareketle dilin insan hayatındaki yeri ile ilgili çıkarımlarda bulununuz.

3. DİL KÜLTÜR İLİŞKİSİ

Hazırlık

1. Belli bir dili konuşan insanların oluşturduğu topluluğa millet denir. Bu milletler bir kimlik etrafında şekillenir. Bunun neticesinde aynı dili konuşan, aynı kültüre sahip olan aynı duygulara hakim olan topluluklar meydana gelir. Dil olmasaydı oluşan kimlik insanları bir arada tutmaya yetmezdi.

2. Bu topluluklar elbette ki doğal afetler sonucunda ortadan kalkmamıştır. Bu toplulukları oluşturan insanların artık belli kimlik etrafında toplanacak bir değer kalmadığı değişim göstererek başka devlet ya da millet olarak varlıklarına devam etmişlerdir.

3. Ortak bir dil birlikteliği oluşmazdı ve millet olamazdık.

4. Gösteremezdi bilim ve dil o kadar gelişme göstermemişti.

1. Etkinlik

“Ya dil olmasaydı!” veya “Dilin varlığı ne getirdi?” sorularından biri seçilerek kısa bir yazı yazılır. Yazılardan birkaçı sınıfta okunur.

1. Metin

SOSYAL BİR KURUM OLARAK DİL

1. Aynı dili kullanan fertler nesnelere, canlılara aynı isimleri vermesi sonucu aralarında bir yakınlık meydana ve bunun sonucunda din, kültür, gelenek, tarih gibi ortak değerlerle beraber bir millet teşkil eder.

2. Aynı dili kullanan bütün bireyler duygu ve düşünce dünyasında birbirine yakınlaşırken kullanmayan insanlar birbirinden oldukça uzaklaşırlar ve bu millet olmanın önündeki en büyük engeldir.

2. Metin

DİL VE KÜLTÜR

3. İnsan önce düşünür, sonra konuşur ve sonra da bunları harekete geçirir. Konuşan bir insan düşünme aşamasını geçmiştir. Dolayısıyla aynı dili kullanan topluluklar aynı düşünceleri bir kabın içine koymuş demektir.

4. Dil oluşturan insanlar sabahtan akşama evde, sokakta , pazarda vs. gibi sürekli konuşur ve kültürünü yoğurur. Konuşan kişiler farkında olmasa da bir sonraki kuşağa bir şey bırakır ve kültür ile tarih de bu şekilde ortaya çıkar. Yani dil kültürün oluşmasında en temel etkendir.

5. Dil, milli kimliğin oluşmasındaki temel etkenlerden biridir. Dilleri kaybetmiş milletler mutlaka milli kimliklerini kaybetmişlerdir. Sömürgeci ülkeler (İngiltere gibi) girdikleri ülkede sadece yer altı ve yer üstü kaynakları sömürmezler, o milletin dili ile bağını koparıp asimile etmenin yoluna bakarlar.

6. a. Hukuk, Edebiyat, Ekonomi, Felsefe, Tarih, Gündelik Yaşam,

3. Metin

KÜL TİGİN ABİDESİ (Güney yüzü)

4. Metin

ATASÖZLERİ ( SAVLAR)

7. Türkleri tarihi, siyasi geçmişi, gelenek ve görenekleri ve zihniyetleri hakkında bilgi verir.

8. Dilin kültür taşıyıcılığı özelliği göstermemektedir. Dilin kalıcılığı ve tarihin nasıl olduğudur ki bunlarda en önemli dil kültür bir sonraki kuşağa taşır.

9.Aynı dili konuşan insanların aynı kültür ve benliklerinin ne olduğunu kendi kuşağına ve bir sonraki kuşağa göstermek amacıyla yazılması olarak yorumlanabilir.

10. Yine dil vasıtasıyla ki özellikle yazı dili denilen kültürü bir sonraki kuşağa aktaran en önemli araçtır. Sözlü kültürdeki birçok atasözü, hikaye, türkü, ağıt, destan… belki unutulmuştur ya da değişerek günümüze gelmiştir ama yazıya geçenler artık değişmesi mümkün değildir.

2. Etkinlik

Araştırma sonuçlarından hareketle dil-kültür ilişkisini anlatan kısa yazılar YAZINIZ.

5. Metin

VERMEK VE ÖTESİ

11. Buradaki metinde özellikler ağız özellikleri ve konuşma dili esere yansıtılmıştır.

12.

*YAZI DİLİ*	*KONUŞMA DİLİ*
medeniyet dili	günlük dil
kalıcılık	geÇİCİ
devlete	ferde
DİL KURALLARINA UYULUR	DİL KURALLARINA UYULMAZ

3. Etkinlik

Yapılan araştırmalar doğrultusunda soru cevap yöntemi ile Türkçenin özellikleri aşağıdaki ölçütlere göre belirlenir.

a. Lehçe ve ağız terimlerinin anlamları

a. LEHÇE: Bir dilin tarih içerisinde bilinmeyen bir dönemde kendinden ayrılmış olup büyük farklılıklar gösteren kollarına denir. Örn: Çuvaşça, Yakutça

AĞIZ : Bir ülke içinde aynı dilin farklı konuşma şekillerine denir. Yörelere göre söyleyiş farklılıkları vardır ama yazılış

aynıdır. Örn: Karadeniz ağzı, Ege ağzı…

b. Ağızlardan birinin zamanla ortak kültür dili durumuna gelmesi

b. Milli edebiyat döneminde İstanbul ağzı ortak yazı dili haline gelmiştir ki bugün kullandığımız yazı dili budur.

c. Ortak dilin resmî dil ve ilmî dil ile ilişkisi

c. Kullanılan ortak dilimiz Türkiye Türkçesinin oluşmasını ve bunun sonucunda halkın devletin ve okulların aynı dili kullanması hem resmi dili hem de ilmi dilin oluşmasını sağlamıştır.

ç. Ortak kültür dilinin yazı dili olarak kullanılması

ç. Yazı dilimizin İstanbul ağzı belirlenmesi ortak kültürümüz oluşmasına vesile olmuştur.

6. Metin

AKILLI GIZ

13. Vermek ve Ötesi daha anlaşılabilir nedeni bizim konuşma dilimize yakınken diğeri Türkçenin lehçesiyle yazılmıştır.

14.

—► “Ne bilem azım vamıyo sook suya, teze ekmeğe.” cümlesi ağız özelliği taşır.

—► “Garip gız aglap-eñräp yola düşen” cümlesi lehçe özelliği taşır.

14. Lehçe, bir dilden tarihi bilinmeyen devirlerde ayrıldığı için anlaşılması zordur ve tabir yerindeyse yeni bir dil öğrenmek gibidir, ama ağızlar bizim coğrafyamızda konuşulduğu için kolayca anlaşılır. Yazıya aktarımı konusunda lehçenin yazıya aktarımı zorken diğeri değil.

15.

a. Vermek ve Ötesi’nde yöresel ve söyleyiş farklılıkları ama Akıllı Gız metninde ses, yapı ve söz dizimi faklılıkları göze çarpmaktadır.

b. Ağız: İstanbul Ağzı, Konya Ağzı, Trabzon Ağzı, Burdu Ağzı…

Lehçe: Çuvaşça ve Yakutça

16. a.

a. Argo: Bir sosyal sınıfın, bir meslek grubunun ya da bir topluluğun üyelerinin kullandığı, genel dilin sözcüklerine yeni anlamlar yükleyerek ya da yeni sözcükler, deyimler katarak oluşturulan özel dil. Bir toplumda geçerli genel dilden ayrı, ama ondan türemiş olan, yalnızca belli çevrelerce kullanılan, toplumun her kesimince anlaşılmayan, kendine özgü bir sözcük, deyim ve deyişlerden oluşan argonun, ayrı bir grameri yoktur.

Argo, anadil içinde sonradan türetilmiş bir yardımcı dil olarak konuşulur. Temelde sözlü ve doğal bir dildir. Argo sürekli değişen ve gelişen özel bir dil olmakla birlikte oluşumunu bazı genel ilkelere bağlamak mümkündür. Sıfatlardan cins isim türetme, eski ve bölge dili sözlerinden yararlanma, genel dildeki sözcüklerin biçimlerini bozma, yabancı kökenli sözcük kullanma, sözcüklerin anlamlarını kaydırma ve değiştirme bu ilkelerin başlıcalarıdır. Türk argosu eski İstanbul’un külhanbeyi ve tulumbacı çevrelerinde gelişmiştir.

Rakı’ya “anzarot”, polis”e “aynasız”, kâğıt paraya “papel” vs. demek; boş ver, abayı yakmak, açıktan almak, boş koymak gibi deyişler argo içinde zikredilir.

b. b. Bir ilişkisi vardır . (Yukarıdaki cevabın içinde ilişkisi yazmaktadır.)

Anlama – Yorumlama

1.Resimlere göre herkes kendi bulunduğu yörenin konuşma diliyle anlaşsa da yazı dilimiz İstanbul Türkçesi olduğu için çok anlaşıp iletişime geçebilmekteyiz.

2. Dilin kalıcılığını ve kültür taşıyıcılığı özelliği gösterir. Dildeki birçok kelime, kavram, atasözü …. Doğar, gelişir ve halkın duygu ve düşüncelerine göre bazıları ya ölür bazıları günümüzü de geçip yarına kalır. Bu şekilde eskiye dair ne varsa bir sonraki kuşağa kalmıştır.

3. Aşağıdaki şemayı yorumlayınız.

3. İnsanları kendi yörelerinde istedikleri şekilde yöresel özellikleriyle konuşabilirler. Ama ortak bir dil oluşturmak için bizler İstanbul ağzını yazı dili olarak seçtik ve bunun sonucunda bir ortak dilimiz, bir yazı dili ve bir ilim dilimiz oldu. Bugün okullarda ve üniversiteler Türkiye yaşayan ve hangi yöresel söyleyişleri kullanırsa kullansın hangi etnik kimliği bağlı olursa olsun aynı yazı diliyle iletişime geçtiğimiz için kendimize ait bir ilim dilimiz mevcuttur.

4. Etkinlik

Ölçme – Değerlendirme

1. Aşağıdakilerden hangisi dil-kültür ilişkisi için söylenemez?

CEVAP: C

2. Aşağıdaki cümlelerde boş bırakılan yerlere uygun kelimeleri yazınız.

Ulusal sınırlar içinde kullanılan bir dilin, farklı coğrafi bölgelerdeki söyleyiş biçimine AĞIZ denir.

Bir dilin tarihî, siyasi, sosyal ve kültürel sebeplerle çeşitli bölgelerde zamanla ses, yapı ve kelime dağarcığı bakımından önemli farklarla birbirinden ayrılan kollarına LEHÇE denir.

3. Aşağıda verilen Türk dillerini Türkiye Türkçesine göre lehçe ve ağız olma durumu doğrultusunda eşleştiriniz.

3. Tatar’ın konuştuğu Türkçe : LEHÇE

Ispartalının konuştuğu Türkçe : AĞIZ

Elâzığlının konuştuğu Türkçe : AĞIZ

Türkmen’in konuştuğu Türkçe : LEHÇE

Kırgız’ın konuştuğu Türkçe : LEHÇE

4. Aşağıdaki cümlelerin karşısına yargılar doğru ise “D”, yanlış ise “Y” yazınız.

Bir ülkede konuşulan ağızlar içinde yaygınlaşarak hâkim duruma geçen ve herkes tarafından benimsenip kullanılan dile konuşma dili denir. ( D )

Konuşma dili birçok ağza ayrıldığı hâlde, yazı dili daha birleştirici özellik taşır. ( D )

Konuşma dili, kuşaklara ve bireylere bağlı olarak varlığını devam ettirdiği için bireylerle birlikte o da kaybolur. ( Y )

5. “Bulunduğu coğrafyanın iklimi, tabiat şartları, bitki örtüsü, hayvan varlığı dilin muhtevasını belirler. Söz gelişi Araplar ‘deve’ için pek çok kelime kullanırken Eskimolar ‘buz’ ve ‘kar’ için yüzlerce kelime oluşturmuşlardır.“

A. Bican ERCİLASUN’un bu sözlerinden dil-kültür ilişkisi ile ilgili hangi sonuçlara ulaşılabilir?

5. İnsanları yaşadığı birçok özellikler onların kelime hazinesine de etki eder.

Ünite Sonu Ölçme – Değerlendirme

1. Hababam Sınıfı metninde dilin kaç farklı işlevde kullanıldığını ve bu işlevlerde iletinin düzenlenme amacını belirleyiniz.

1. 1 ) İletinin düzenlenme amacı : Alıcıya iletiyi doğrudan göndermek

Dilin işlevi : GÖNDERGESEL İŞLEV

Edebiyat… Sembolizm demektir.”

2 ) İletinin düzenlenme amacı : Duygu ve düşünceyi dile getirmek

Dilin işlevi : HEYECAN BİLDİRME İŞLEVİ

“Küstah!” diye çıkıştı, “Sen nasıl olur da bir büyük şaire.”

3 ) İletinin düzenlenme amacı : Harekete geçirmek

Dilin işlevi : ALICIYI HAREKETLENDİRME İŞLEVİ

“Sahne açılmışken Piyale’ye söyleyelim, bir piyes de biz oynayalım“

4 ) İletinin düzenlenme amacı : İletişimin devap edip etmeyeceğini öğrenmek

Dilin işlevi : KANAL KONTROL İŞLEVİ

“Otello’yu mu oynayalım?”

5 )İletinin düzenlenme amacı : Şiiri ifade etmek

Dilin işlevi : ŞİİRSEL İŞLEV

“Âteş doludur, tutma yanarsın

Karşında şu gülgûn piyâle!”

2. Hababam Sınıfı metninde geçen bir iletişim sürecini ele alarak bu süreçteki iletişim öğelerini iletişim tablosu üzerinde gösteriniz.

3. Hababam Sınıfı metninde geçen “bir biçimine getir-”, “edebiyatçı geçinen Refüze”, “dersin kaynatılması” kelime gruplarının argo olup olmadığını argonun özelliklerini dikkate alarak söyleviniz.

3. “bir biçime getir-“ ve “dersin kaynatılması” argo iken “edebiyatçı geçinen Refüze” argo değildir.

4.ERKİN KUŞ

Melek kebi gözel bir kuş

Tal şahige kelib kondi.

Dedim: “Kuşça, yanimge tüş,

Yaş könglimge elem toldi.

NAZLI DİLBER

Ala gözlü benli dilber

Bir gün gelsen bize doğru.

Seni sevdim can u dilden

Çekme kendin naza doğru.

Özbek şair Aybek’e ait olan Erkin Kuş (Hür Kuş) ve Âşık Veysel’e ait olan Nazlı Dilberşiirlerinde kullanılan dil İstanbul Türkçesine göre değerlendirildiğinde neler söylenebilir?

Özbek şairin yazdığı ses, yapı ve kelime dağarcığı olarak diğerinden farklıdır. Nazlı Dilber’de ağız yani konuşma diline ait özellikler varken diğerinde lehçe özellikleri vardır.

5. Aşağıdakilerden hangisi iletişim ögelerinden biri değildir?

A) İleti

B) Alıcı

C) Gönderge

D) Şifre

E) Kanal

Cevap:c

6. “Eyvah, bunlarda mı başıma gelecekti!

Vay başıma gelenler…”

Yukarıdaki cümlede dil hangi işlevde kullanılmıştır?

A) Heyecana bağlı işlev

B) Kanalı kontrol işlevi

C) Dil ötesi işlev

D) Göndergesel işlev

E) Şiirsel işlev

Cevap: A

7. Aşağıdaki cümlelerde boş bırakılan yerlere uygun kelimeleri yazınız.

Dil GÖNDERGESEL işlevde kullanıldığında iletinin iletmek istediği husus, iletinin kendinde aranmalıdır.

GÖSTERGE kendi dışında bir başka şeyi gösteren, düşündüren onun yerini alabilen nesne, görünüş ve olgudur.

İletişimde, iletişimi sağlayan unsurların birlikte meydana getirdikleri ortama BAĞLAM denir.

8. Aşağıdaki cümlelerin karşısına yargılar doğru ise “D”, yanlış ise “Y” yazınız.

Her gösterge, gösteren ve göndergeden oluşur. ( D )

İletişimde işaretle anlatmadan sembollerle (dil göstergesiyle) anlatmaya geçişte zamana ihtiyaç yoktur. ( Y )

Türkiye Türkçesinde ilmî dil İstanbul ağzıdır. ( D )

9. Dille sağlanan iletişimle dil dışı ögelerle sağlanan iletişimin farkı nedir?

9. Dille sağlanan iletişim insanların daha kolay anlaşabilmelerini sağlayan bir unsurdur. Dil dışı göstergeler ise dille sağlayan iletişimi destekler.

10. Dilin toplum yaşamındaki önemi nedir?

10. Toplumların oluşmasında en büyük etken aynı dille yazmaları ve yazı dili oluşturmalarıdır. Yazı dili , kültür dili olan toplumlar bir arada yaşamaları daha kolay olur.

2. ÜNİTE - (Dillerin Sınıflandırılması)

1. DİLLERİN SINIFLANDIRILMASI

Hazırlık

1. Yandaki haritada görüldüğü gibi “X” dilini konuşan ve 1 milyon kişiden oluşan “A” milletinin yarısının, değişik nedenlerden dolayı 200 yıl gibi bir sürede işaret edilen yere göç ettiği varsayılırsa bu milletin dili ve geleceği hakkında neler söylenebilir? Tartışınız. Sonuçları tahtaya yazınız.

1. A milleti 200 yıl sonraki değişimleri ile dilleri aynı şekilde kalmaz. Çünkü diğer bölgelere göç ettiklerinden göç esnasında değişen ulusları görüp onların dillerini etkilerler ya da onlardan bir şeyler alırlar. Yani 200 yıl önceki haliyle kalmaz. Milli benlikleri aynı şekilde kalmaz.

2. Aşağıdaki çocuklar arasında nasıl bir akrabalık ilişkisi kurulabilir? Neden? Sözlü olarak ifade ediniz.

2. Şekillerine bakarak sadece hangi etnik kimliğe sahip oldukları hakkında yorum yapsak da akrabalık hakkında bir çıkarım sadece dilleri hakkında olabilir.

3. “Türkiye Cumhuriyeti’ni kuran Türk halkı, Türk milletidir. Türk milleti demek Türk dili demektir. Türk dili, Türk milleti için kutsal bir hazinedir. Çünkü Türk milleti geçirdiği nihayetsiz felaketler içinde ahlakının, ananelerinin, hatıralarının, menfaatlerinin kısacası bugün kendi milliyetinin, her şeyinin dili sayesinde muhafaza olunduğunu görüyor. Türk dili Türk milletinin kalbidir, dilidir.” sözleriyle Mustafa Kemal Atatürk Türk milletinin varlığını neye bağlamaktadır?

3. Türk milletinin geçirdiği bütün felaketlere rağmen ayakta kalmasını Türk diline bağlamaktadır. Türk milleti varsa Türk dili sayesinde olmuştur.

İnceleme

1. Metin YERYÜZÜNDEKİ DİLLER

1. Yeryüzündeki Diller metnine göre dil ailelerinin oluşumunda belirleyici unsurlar nelerdir? Tartışınız. Sonuçları maddeler hâlinde tahtaya yazınız.

1. Dil akrabalığı, dillerin ses dizgesi, biçim, yapı, sözdizimi bakımından kesinliği ortaya çıkan ilişkileri, yakınlıkları sonucunda beliren bağlılıklardır. Dil akrabalığını ortaya koyan ilişkiler arasında, özellikle biçim ve yapı yakınlıkları önemlidir. Ayrıca, söz hazinesi arasındaki benzerlikler de değerlidir; etimolojileri, tarihsel gelişmeleri aydınlık olan ögeler, akrabalık için sağlam dayanaklar, tanıklar durumundadır.

1. Etkinlik

Öğretmen, gruplardan belirleyeceği kişilere dünya dillerinin yapı ve köken bakımından nasıl gruplandığını sorar, öğrenciler sorulara cevap verir. Böylece dünya dillerinin yapı ve köken bakımından nasıl gruplandığı tespit edilerek tahtaya yazılır.

2. a. Aşağıda, dünya dilleri bir ağaç şeklinde gösterilmiştir. Verilen bu köken ağacından ve yukarıdaki etkinlikte ulaşılan sonuçlardan hareketle dillerin köken bakımından nasıl gruplandığını belirleyerek “köken bakımından dil aileleri”ni bir şema üstünde gösteriniz.

b. Aşağıdaki tabloda köken bakımından aynı gruba ait olan dillerden bazıları bir arada verilmiştir. Tablodaki bilgileri inceleyerek bu dillerin aynı dil ailesine ait olmasının hangi ölçütlerin benzer olmasından kaynaklandığını belirleyiniz. Sonuçları aşağıdaki noktalı yerlere yazınız.

Dünya dilleri arasındaki

Ses sistemi,

yapı

söz dizimi bakımından

benzerlikleri dil

ailelerini oluşturmuştur.

2. Etkinlik

a. Dil aileleri ile ilgili ulaşılan sonuçlardan hareketle sınıfa getirilen dünya haritası üzerinde dil ailelerine ait yerler gösterilir.

b. Aynı harita üzerinde Türkçenin konuşulduğu yerler gösterilir.

3. a. Aşağıda tek heceli, çekimli ve eklemeli dillerin yapı özellikleri örneklendirilmiştir. Bu örnekleri inceleyerek tek heceli, çekimli ve eklemeli dillerin özelliklerini noktalı yerlere yazınız.

b. Yaptığınız araştırmalardan hareketle tek heceli, çekimli ve eklemeli dilleri aşağıdaki ilgili yere yazınız.

*Yapı bakımında diller*	*Özellikleri*	*Hangi diller*
Tek heceli diller	•Sözcükler ek almadan değişime uğramadan kalmaktadır.•Cümle içerisinde sözcükler, bulundukları yere ve başka sözcüklerle yan yana gelme durumuna göre anlam kazanır.	Çince ile Vietnam dili ve bazı Himalaya ve Afrika dilleri ve Avrupa’da Bask dili bu gruba girer.
Çekimli diller	•Büküm, sözcüğün çekimi sırasında kökün özellikle kökteki ünlünün değişmesidir.•Çekim sırasında görülen değişikliklerle yeni sözcükler ve kavramlar ortaya çıkar.	•Hint- Avrupa dilleri (Almanca, Farsça, Fransızca, Hintçe) ile Arapça çekimli dil grubuna girer.
Eklemeli diller	•Bu dillerde bir veya daha çok heceli köklere yapım ve çekim ekleri eklenir.•Köke getirilen yapım ekleri ile yeni sözcükler, yeni kavramlar türetilir.	•Bu dile en güzel örnek Türkçedir. Ayrıca Altay dilleri, (Moğolca, Mançu-Tunguz) küçük ayrımlarla Japonca; Ural dilleri (Fince, Macarca, Samoyetçe) ile bazı Asya ve Afrika dilleri bu gruba girer.

4. “Dillerin Sınıflandırılması ve Türkçenin Dünya Dilleri Arasındaki Yeri” ünitesindeki şemalardan, tablolardan ve araştırma sonuçlarından hareketle Türkçenin köken ve yapı bakımından dünya dilleri arasındaki yerini belirleyerek tahtaya yazınız.

4. Yapı Bakımından : Sondan eklemeli

Köken Bakımından: Ural – Altay Dil Ailesinin Altay kolundandır

2. Metin

DİL REFORMU VE ATATÜRK

5. Yukarıdaki metinden ve yaptığınız araştırmalardan hareketle Atatürk’ün Türk dili ve diller hakkındaki görüşlerini sözlü olarak ifade ediniz.

6. Araştırma sonuçlarına bağlı kalarak Atatürk’ün Türk dilinin gelişmesi ile ilgili yaptığı çalışmaları belirleyip maddeler hâlinde tahtaya yazınız.

6. Türk Dil Kurumunu kurulumu, yeni harflerin kabulü ve Güneş Dil Teorisi gibi çalışmaları yapmıştır.

Anlama – Yorumlama

1. Dil bilimi alanında yapılan çeşitli tespit ve sayımlara göre dünyada ölü veya yaşayan 3000’in üzerinde dilin varlığı söz konusudur. Bu durumu dil-millet ilişkisi çerçevesinde nasıl değerlendirebilirsiniz?

1. Yeryüzünde o kadar çok millet olduğunu ve bunların bazılarının kendi ait dillerinin olduğunu düşünürsek bu kadar dil olması son derece normaldir. Her ulus kendi milli bilinci oluşturmak gayreti içindedir ve bu gayret onları bir dil etrafında şekillendirdiği için sayı ister istemez 3000’e dayanmaktadır.

2. Ana dili Türkçe olan biri, Japonca ve Çinceden hangisini daha kolay öğrenebilir? Neden? Tartışınız. Sonuçları sözlü olarak ifade ediniz.

2. Aynı dil ailesi içinde oluğundan dolayı Türkçe ile Japonca arasında ses sistemi, yapı ve söz dizimi bakımından benzerlik vardır.

3. Dil ailesi ağacında yanda görüldüğü gibi küçük dallar ve yapraklar olsaydı bu yapraklar ve küçük dallar dilin hangi terimlerini karşılardı?

3. Dillerin kollarını ve dillerin zaman içerisinde değişip farklılaştığını gösterir.

4. Atatürk’ün Türk diliyle ilgili görüşleri dikkate alındığında Türkçenin bugünkü durumu ile ilgili neler söylenebilir?

4. Türkçe yüzyıllardan beri varlığı sürdüren bir dildir. Zaman zaman çeşitli dillerin etkisinde çok fazla kalsa da bu durumdan hemen kendin kurtarabilen bir dildir. Sondan eklemeli bir dil olup yeni eşya ve kavramlara yeni kelimeler türetmek gibi bir sıkıntısı yoktur. Eskiden göçebe bir millet olduğumuz için bugün hemen hemen bir çok kıtada Türkçe konuşulmaktadır.

5. Dil Reformu ve Atatürk metninden ve yaptığınız araştırmalardan hareketle Atatürk’ün Türk dili ile ilgili yaptığı çalışmalardan en önemlisi sizce hangisidir? Neden? Tartışınız. Sonucu tahtaya yazınız.

5. Türk Dil Kurumu’nun kurulması…

6. İngilizcedeki “star, lip” kelimeleriyle, Farsçadaki “sitare, leb” kelimelerinin benzerliğinden hareketle bu dillerin birbiriyle ilişkisi hakkında neler söylenebilir?

6. Aynı dil ailesi içinde oldukları söylenebilir.

Ölçme – Değerlendirme

1. Aşağıdakilerden hangisi “Ural-Altay Dil Ailesi” grubuna girmez?

A) Yakutça

B) Fince

C) Hintçe

D) Macarca

E) Türkçe

CEVAP:C

2. Aşağıdaki cümlelerde boş bırakılan yerlere uygun kelimeleri yazınız.

Dünya dilleri YAPI ve KÖKEN bakımından olmak üzere iki şekilde gruplandırılır.

Türkçe köken bakımından URAL ALTAY dil ailesi grubuna girer.

Sözcük türetirken isim ve fiillerin çekiminde köklerin hiç değişmediği dil grubuna yapı bakımındanÇEKİMLİ (BÜKÜMLÜ) diller denir.

3. Aşağıdaki dilleri, yapı ve köken özelliklerine göre doğru şekilde eşleştiriniz.

a.	Hint-Avrupa Dil Ailesi	Farsça
	Hami-Sami Dil Ailesi	İbranice
	Ural-Altay Dil Ailesi	Japonca
b.	Çekimli Dil	Almanca
	Eklemeli Dil	Moğolca
	Tek Heceli Dil	Tibetçe

4. Aşağıdaki cümlelerin karşısına yargılar doğru ise “D”, yanlış ise “Y” yazınız.

Türkçe yapı bakımından çekimli bir dildir. ( Y )

Eklemeli dillerde kelimeler köklere getirilen eklerle türetilir. ( D )

İngilizce ve Arapça yapı bakımından çekimli diller grubuna girer. ( Y )

5. Dil ailesi ifadesi aşağıdakilerden hangisini anlatmaz?

A) Dillerin yapı benzerliğini

B) Söz dizimi benzerliğini

C) Söz varlığı benzerliğini

D) Milletlerin aynı kökten geldiklerini

E) Dillerin ses sistemi benzerliğini

CEVAP:D

6. Köken bakımından dil aileleri kaça ayrılmaktadır?

1. Hint – Avrupa Dilleri Ailesi

a. Asya Kolu: Hintçe, Farsça, Ermenice

b. Avrupa kolu: Germen (Cermen) Dilleri: Almanca, İngilizce, Felemekçe (Hollanda’da ve Belçika’nın bir kısmında kullanılan dil).

Romen Dilleri: Latince, Fransızca, İspanyolca, Portekizce, İtalyanca

İslav Dilleri: Rusça, Sırpça, Lehçe (Lehistan bölgesinde kullanılan dil).

2. Hami-Sami Dilleri Ailesi: Akatça, Arapça, İbranice

3. Bantu Dilleri Ailesi: Orta ve Güney Afrika’da yaşayan Bantuların dilleri bu gruba girer.

4. Çin Dilleri Ailesi: Çince ve Tibetçe bu ailedendir.

5. Ural- Altay Dilleri Ailesi:

a. Ural Kolu: Fince, Macarca, Estonca

b. Altay Kolu: Türkçe, Moğolca, Mançuca Türkçe dünya dilleri arasında yapı bakımından sondan eklemeli dil grubuna girer. Köken bakımından ise Ural-Altay dil ailesinin Altay koluna bağlıdır.

7. Atatürk’ün Türk dilinin gelişmesi için yaptığı çalışmalar nelerdir?

7. Türk Dil Kurumunu kurulumu, yeni harflerin kabulü ve Güneş Dil Teorisi gibi çalışmaları yapmıştır.

2. TÜRK DİLİNİN TARİHÎ GELİŞİMİ VE TÜRKİYE TÜRKÇESİ

Hazırlık

1. Binlerce yıllık geçmişe sahip olan, onlarca devlet kuran, çok büyük göçler ve felaketler yaşayan bir milletin yazı ve konuşma dilinin 2000 yıl önceki durumuyla 2000 yıl sonraki durumunun aynı olduğunu söyleyebilir misiniz? Neden? Sözlü olarak ifade ediniz.

1. Söylenemez çünkü konuşma bölgesel farklılıklara göre daha çabuk gelişme gösterir. Yazı dili ise göç, savaş, kültür etkileşimi, icatlar gibi unsurların dile katkısından dolayı sürekli değişim ya da gelişim halindedir. Örnek olarak t>d değişimdir. Eski Türkler tag derken şimdi ise dag olarak geçmiştir ve bu ses değişimleri kendi göstermiştir. Bir başka özellik ise alfabenin değişmesi de bu dilin aynı kalmadığı gösterir.

2. Günümüzde Moğolistan’dan Balkanlar’a, Sibirya’dan Kerkük’e kadar yayılmış bulunan Türklerin Latin, Kiril ve Arap alfabelerine dayanan 29 farklı alfabe kullanmaları, Türk boylarının birbirleriyle olan ilişkilerini ne yönde etkilemiş olabilir? Tartışınız. Ulaştığınız sonuçları maddeler hâlinde tahtaya yazınız.

2. Olumsuz etkilemiştir. Çünkü aynı dili, millet ve kültürü taşıyan ama farklı şekilde yazan insanlar zamanla aralarındaki kopar ve birbirlerine yabancı olurlar.

3. “Kaşgarlı Mahmut” ve “Divanü Lügati’t-Türk” size Türk dili ile ilgili neyi hatırlatır?

3. Türk dilinin ilk sözlüğü ve sözlü döneme ait destan, koşuk, sağu ve savları günümüze taşıyan önemli eser.

4. 7-8. yüzyıllarda yaşayan Kül Tigin ile 20. yüzyılda yaşayan Mustafa Kemal Atatürk’ün karşılaşıp konuşma imkânı olsaydı ikisi de Türkçe konuşmasına karşın anlaşabilirler miydi? Tartışınız. Ulaştığınız sonuçları sözlü olarak ifade ediniz.

4. Anlaşamazlar çünkü o zamanın Türkçesi ile şimdiki aynı değildir.

5. Dünyada Türkçenin birçok lehçesinin konuşulduğunu düşündüğümüzde Türkiye’de konuşulan Türkçeye, Türkiye Türkçesi mi yoksa sadece Türkçe mi demek daha uygun olur? Tartışınız. Ulaştığınız sonuçları sözlü olarak ifade ediniz.

5. Türkiye Türkçesi demek daha doğru olur. Sadece Türkçe dersek Azeri, Kırgız, Tatar, Türkmen gibi Türklerin konuştuğu Türkçeyi de içine alır.

İnceleme

1. Metin

Orhon Yazıtları (Kül Tigin Abidesi)

Doğu yüzü (Köktürkçe Dönemi, 8. Yüzyıl)

1.Yandaki tabloda, Köktürkçe ile yazılmış Orhon Yazıtları metninde geçen bazı kelimelerin Türkiye Türkçesindeki karşılıkları verilmiştir. Orhon Yazıtları metni ve yanda verilen kelimeler dikkate alındığında Köktürkçe ile Türkiye Türkçesi arasında nasıl bir ilişki kurulabilir?

1. Aralarında çok fazla fark yoktur. Sadece bazı kelimelerde ses değişimleri olmuştur. Mesela ilgerü>ileri değişiminde g sesi düşmüş, ama ifade ettiği düşünce ve kavram yine aynıdır. tik->dik- değişiminde t sesi d ye dönüşmüş ama ifade ettiği anlam yine aynıdır. Onun için devamı niteliğindedir.

2. Kül Tigin Abidesi’nin doğu yüzünden alınan Orhon Yazıtları metninde kullanılan bazı kelimeler, bu kelimelerin Türkiye Türkçesindeki karşılıkları aşağıda gösterilmiştir. Bu bilgilere göre Köktürkçe ve günümüz Türkiye Türkçesinde kullanılan kelimelerin kökleri arasındaki fark nedir? Sözlü olarak ifade ediniz.

2. Yine bazı seslerde değişim kendini göstermiştir ve bu sesler biraz değişerek günümüze gelmiştir. Yani Arapçadan alınmamış sadece bir ses değişikliği vardır. Yani yabancı kelime değil Türkçe kelimedir.

3. Araştırma sonuçlarından ve Orhon Yazıtları metninden hareketle, tarihte ilk defa “Türk” sözünün hangi yüzyılda kullanıldığını belirleyerek tahtaya yazınız.

3. 8. Yüzyılda ilk defa Orhun Abidelerinde kullanılmıştır.

2. Metin

(Uygurca Dönemi, 9. Yüzyıl)

4. Yukarıdaki 9. yüzyıla ait Uygurca metin Uygur Türkçesi ve Türkiye Türkçesiyle verilmiştir. Metinlerde koyu renkte gösterilen ifadeler karşılaştırıldığında, Uygur Türkçesi ile Türkiye Türkçesi arasında nasıl bir ilişkiden söz edilebilir? Tartışınız. Sonuçları tahtaya yazınız.

4. Sözcük kök ve eklerinde bir iki seste değişiklik vardır. Kelimeler genel anlamda çıkarımlarda bulunabilmektedir.

5. Yukarıdaki metin ve aşağıdaki şemadan hareketle Uygur Türkçesini Köktürkçe döneminden ayıran özellikler nelerdir?

5. Köktürk dönemi ile Uygur dönemi arasındaki temel fark alfabe değişikliğidir.

3. Metin

ATEBETÜ’L-HAKAYIK

(Karahanlı Dönemi, 12. Yüzyıl)

6. 12. yüzyıla ait Atebetü’l-Hakayık metni İslamiyet etkisi altında gelişen Karahanlı Türkçesi ile yazılmıştır. Bu metinden ve aşağıdaki şemadan hareketle Karahanlı Türkçesini Türkçenin diğer dönemlerinden ayıran özellikler nelerdir? Maddeler hâlinde tahtaya yazınız.

6. İslamiyet etkisinde yazılmış olan ilk metinlerdir ve Köktürk ve Uygur alfabeleri bırakılmış yerine Arap alfabesi kullanılmaya başlanmış ve bunun yanında Arapça kelimelerde dilimizde kullanılmaya başlanmıştır. Özellikle dini kavram ve kelimeler kullanılmaya başlanmıştır.

4. Metin

İLAHİ

(Eski Anadolu (Oğuz) Türkçesi, 13. Yüzyıl)

a. Yunus Emre’nin 13. yüzyıla ait İlahi’sini anlaşılırlık bakımından değerlendiriniz.

7. Daha anlaşılır bir dille yazılmıştır. Günümüze ve halk söyleyişine yakındır.

b. Bu şiirin Köktürkçe, Uygurca ve Karahanlıca ile yazılmış metinlere göre kolaylıkla anlaşılmasının sebepleri neler olabilir? Tartışınız. Sonuçları sözlü olarak ifade ediniz.

b. Değişen kelime çok yoktur. Yani kelimeler hemen hemen günümüzde kullandığımız gibidir. Günümüze ve halk söyleyişine yakındır. Özellikle son dörtlük tamamen kullandığımız dile yakındır. Zaten Yunus Emre de Türkçe çok iyi kullanan tasavvuf şairidir.

8. Aşağıdaki şemadan ve Yunuz Emre’nin İlahi’sinden hareketle Eski Anadolu Türkçesinin kendinden önceki dönemlerden farkı nedir? Tartışınız. Sonuçları sözlü olarak ifade ediniz.

8. Önceki dönemlerde farkı Arap harfleriyle yazılmasının yanında Arapça ve Farsça sözcüklerin daha sıklıkla dilimize girmesidir. Karahanlı döneminde yani bir önceki metinde dini kavramlarda ya da birkaç kavramda girerken artık bu metinde ve sonrasında çoğunlukla Arapça ve Farsça sözcükleri görebilmekteyiz.

5. Metin

GAZEL

(Osmanlı Türkçesi, 15. Yüzyıl)

9. a. 15. yüzyıla ait yukarıdaki şiirden ve aşağıdaki şemadan hareketle Osmanlı Türkçesinin Türkiye Türkçesi ile ilişkisini tespit ediniz.

a. Türkiye Türkçesi Osmanlı Türkçesinin devamı niteliğinde ama farkı ise Osmanlı Türkçesinde dilimize giren Arap ve Fars kelimeleri azalmış ya da bu kelimeler tamamen Türkçeleşmiştir.

b. Osmanlı Türkçesi Köktürkçe ile karşılaştırıldığında 8. yüzyıldan 15. yüzyıla kadar Türkçenin gelişimi ile ilgili neler söylenebilir?

b. Önce alfabe değişmiş, Arap alfabesi kullanılmış. Başlangıçta bir iki kelime Arapça ve Farsça kelime dilimize girmişken 15.yüzyılda bu tarz kelimeler dilimize daha yoğun girmiştir.

6. Metin

TÜRKÜ

(Türkiye Türkçesi, 20. Yüzyıl)

10. a. Âşık Veysel’e ait Türkü’den ve yan sayfadaki şemadan hareketle Türkiye Türkçesinin Köktürk, Uygur, Karahanlı, Eski Anadolu ve Osmanlı Türkçesinden farklı ve benzer yönlerini tespit ederek maddeler hâlinde defterinize yazınız.

a. Değişen önemli şeylerden bir tanesi Latin alfabesidir. Benzer tarafı ise Türklerin kavram ve düşünce haritası değişmemiştir. Arap ve Fars kelimeler çok fazla iken şimdi onlar azalmıştır.

b. Yukarıdaki şema ve araştırma sonuçları dikkate alındığında Türkiye Türkçesi 8. yüzyıldan 20. yüzyıla kadar nasıl bir gelişme göstermiştir? Maddeler hâlinde tahtaya yazınız.

b. Köktürk alfabesinden Uygur alfabesine geçilmiş ve sonra da Arap alfabesine geçilmiştir.Arpa alfabesi kullanılırken

Arap ve Fars kelimeler ilk başta bir iki kelime iken daha sonraları bu kelime alımları çok sık olmaya başlamış ve en sonunda Latin alfabesine geçilmiştir.

11.

a. Aşağıda Türk dilinin tarihî gelişimi şemalaştırılmıştır. Araştırma sonuçlarından ve aşağıdaki şemadan hareketle günümüzde konuşulan Türk dillerinin oluşumu ve kökeni ile ilgili çıkarımlarda bulununuz.

b. Aşağıdaki şemadan hareketle Türkiye Türkçesinin günümüzde konuşulan diğer Türk dillerine göre konumunu belirleyiniz. Sonuçları defterinize yazınız.

12. Yunus Emre, Eşrefoğlu Rumi ve Âşık Veysel’e ait şiirler Anadolu Türkçesine ait dil ürünleridir. Bu şiirlerden ve araştırma sonuçlarından hareketle, Türkçenin Anadolu’daki gelişimini ve kazandığı yeni özelliklerini belirleyiniz. Sonuçları tahtaya yazınız.

12. Eski Anadolu Türkçesi: Batı Türkçesinin ilk devresidir. Eski Türkçenin izlerini taşıyan bu Türkçe, 13 ve 15. asırlarda Anadolu’da konuşulan Türkçedir. Batı Türkçesinin geçiş evresidir. Bundan dolayı bu döneme Batıdaki Orta Türkçe diyebiliriz. Bu dönemde Arapça ve Farsça unsurlar henüz fazla değildir fakat yabancı terkipler kullanılmaya başlanmıştır. Eski Anadolu Türkçesi Selçuklular, Anadolu Beylikleri ve ilk Osmanlıların yazı dilidir. Yunus Emre’nin “Divan”ı, “Risatetü’n Nushiye’si, Süleyman Çelebi’nin Mevlit’i, Âşık Paşa’nın “Garipname”si, Hoca Dehhani’nin kaside ve gazelleri bu dönemin en güzel örnekleridir.

Anlama – Yorumlama

Yandaki tabloda “Korkma sönmez…” ifadesi Köktürk, Uygur, Arap, Kiril ve latin alfabeleriyle yazılmıştır.

Bu dil göstergelerinin hepsi de “Korkma sönmez” şeklinde okunduğuna göre Türk Dili’nin 8. yüzyıldan günümüze kadar geçirdiği süreçle ilgili hangi sonuçlara ulaşılır? Tartışınız. Sonuçları defterinize yazınız.

Yazılan alfabe ne kadar değişirse değişsin yukarıdaki şemaya göre değişmeyen tek şey ifade ettiğim eşya, kavram, duygu ve düşüncelerimizdir.

1. Etkinlik

Aşağıda verilen günümüz Türkiye, Azerbeycan, Başkurt, Kazak, Kırgız, Özbek, Tatar, Türkmen, Uygur Türkçelerindeki “ılık, kız, kırmak, yalnız” kelimelerinin kullanımları incelenir. Bu kelimelerden hareketle günümüzde konuşulan Türk lehçelerinin birbirleriyle ilişkisi tartışılır. Sonuçlar sözlü olarak ifade edilir.

2. Etkinlik

a. Sınıfa getirilen Türklerin anayurdu ve göç yolları haritası üzerinde Türklerin sosyal, coğrafi ve siyasi yaşamlarında meydana gelen değişiklikler Türk dilinin gelişimi ile ilişkilendirilerek tartışılır. Sonuçlar tahtaya yazılır.

b. Türkçenin günümüzde konuşulduğu yerler harita üzerinde gösterilir.

Ölçme – Değerlendirme

1. Aşağıdakilerden hangisinde Türkiye Türkçesinin günümüze kadar ulaşma süreci doğru şekilde verilmiştir?

A) İlk Türkçe – Ana Türkçe – Köktürkçe – Karahanlı Türkçesi – Eski Anadolu (Oğuz) Türkçesi – Uygurca -Osmanlı Türkçesi – Türkiye Türkçesi

B) İlk Türkçe – Ana Türkçe – Köktürkçe – Osmanlı Türkçesi – Uygurca – Eski Anadolu (Oğuz) Türkçesi-Karahanlı Türkçesi – Türkiye Türkçesi

C) İlk Türkçe – Köktürkçe – Uygurca – Ana Türkçe – Eski Anadolu (Oğuz) Türkçesi – Karahanlı Türkçesi -Osmanlı Türkçesi – Türkiye Türkçesi

D) İlk Türkçe – Ana Türkçe – Köktürkçe – Uygurca – Karahanlı Türkçesi – Eski Anadolu (Oğuz) Türkçesi -Osmanlı Türkçesi – Türkiye Türkçesi

E) İlk Türkçe – Ana Türkçe – Uygurca – Köktürkçe – Eski Anadolu (Oğuz) Türkçesi – Osmanlı Türkçesi -Karahanlı Türkçesi – Türkiye Türkçesi

CEVAP:D

2. Aşağıdaki cümlelerde boş bırakılan yerlere uygun kelimeleri yazınız.

Eski Anadolu (Oğuz) Türkçesi 13 yüzyıldan 15 sonlarına kadar sürmüştür.

Türk sözcüğü ilk defa 8. yüzyılda yazılan Orhun Abidelerinde geçer.

3. Aşağıdaki bilgileri doğru şekilde eşleştiriniz.

*Hakas Türkçesi*	*Ana Türkçe*
*Türkmen Türkçesi*	*Batı Türkçesi*
*Özbek Türkçesi*	*Kuzey-Doğu Türkçesi*

4. Aşağıdaki cümlelerin karşısına yargılar doğru ise “D”, yanlış ise “Y” yazınız.

Yunus Emre Türkçe yazdığı şiirleriyle Türk dilinin gelişmesine önemli katkıda bulunmuştur. ( D )

Gagavuz Türkçesi Batı Türkçesinin günümüzde konuşulan bir koludur. ( D )

Türkiye Türkçesi ile Köktürkçe arasında bir ilişki yoktur. ( Y )

5. Türk dilinin dönemlerini birbirinden ayıran özellikleri nelerdir?

5. Kullanılan alfabeler, ses değişimleri, bölgesel farklılıklar gibi unsurlar.

9.Sınıf Dil ve Anlatım Kitabı 2.Ünite Sonu Değerlendirme Soruları ve Cevapları

Ünite Sonu Ölçme – Değerlendirme

1. Türkiye Türkçesiyle konuşan bir Türk’le aşağıdakilerden hangisi daha kısa zamanda ve daha kolay anlaşabilir?

A) Azeri Türkçesi konuşan Azerbaycan Türkü ile

B) Yakut Türkçesi konuşan Yakut Türkü ile

C) Kazak Türkçesi konuşan Kazak Türkü ile

D) Kırgız Türkçesi konuşan Kırgız Türkü ile

E) Özbek Türkçesi konuşan Özbek Türkü ile

CEVAP:A

2. Aşağıdakilerden hangisinde köken bakımından aynı dil grubuna ait diller bir arada verilmiştir?

A) Rusça- Bulgarca- Arapça

B) Türkçe- Korece- Farsça

C) Çince- Almanca- Hintçe

D) İbranice- İngilizce- Farsça

E) Türkçe- Japonca- Korece

CEVAP: E

3. Aşağıdakilerden hangisi eklemeli diller grubunda değildir?

A) Türkçe

B) Moğolca

C) Japonca

D) Arapça

E) Korece

CEVAP: D

4. Aşağıdaki cümlelerde boş bırakılan yerlere uygun kelimeleri yazınız.

Diller arasında ses sistemi, yapı, söz dizimi bakımlarından benzerlikler DİL AİLESİNİ oluşturur.

Orhon Yazıtları bugün MOĞOLİSTAN devleti sınırları içerisindedir.

5. Aşağıdaki cümlelerin karşısına yargılar doğru ise “D”, yanlış ise “Y” yazınız.

Eklemeli gruba giren dillerin sözcük türetiminde isim ve fiillerin çekiminde kökler hiç değişmez. ( D )

Eklemeli gruba giren dillerin çoğunda ekler sözcüğün başına gelir. ( Y )

Çekimli dillerde sözcük türetirken isim ve fiillerin çekiminde kökler değişikliğe uğramaz. ( Y )

6. Aşağıdakilerden hangisi Türkçenin Anadolu’da kazandığı özelliklerden biri değildir?

A) Türkçenin, Arapça ve Farsça baskısı altında yeteri kadar gelişme gösterememesi

B) Türkçenin 13. yüzyıldan itibaren Anadolu’da yazı dili hâline gelmeye başlaması

C) 14. yüzyılda Arapça ve Farsça eserler veren yazarlar yerine Türkçe eserler veren aydınların ortaya çıkması

D) Anadolu Türkçesinin Oğuz Türkçesine dayalı olarak edebî bir dil hâline gelmesi

E) Anadolu Türkçesinin halk diline ve sözlü edebiyat geleneğine bağlı olarak gelişme göstermesi

CEVAP: B

7. Aşağıdakilerden hangisi Anadolu’da Türkçenin gelişmesine hizmet eden şahsiyetlerden biri değildir?

A) Yunus Emre

B) Şeyyat Hamza

C) Ahmet Fakih

D) Hacı Bektaş-ı Veli

E) Ebu’l Kasım Firdevsi

CEVAP:E

8. Aşağıdaki eserlerin, Türkçenin hangi tarihî dönemlerine ait olduğunu karşılarındaki noktalı yerlere yazınız.

Köktürk Yazıtları	KÖKTÜRK DÖNEMİ
Muhakemetü’l-Lügateyn	KUZEY-DOĞU TÜRKÇESİ
Divan-ı Lügati’t-Türk	KARAHANLI TÜRKÇESİ
Nutuk	TÜRKİYE TÜKÇESİ
Yunus Emre Divanı	ESKİ ANADOLU TÜRKÇESİ

9. Türkçenin XIII ve XV. yüzyıllar arasında konuşulduğu dönemdir. Yunus Emre Divanı bu dönem Türkçesinin özelliklerini taşır.

Yukarıda açıklaması verilen dönem Türkçenin hangi dönemidir?

A) Karahanlı Türkçesi

B) Çağatay Türkçesi

C) Kıpçak Türkçesi

D) Eski Anadolu Türkçesi

E) Osmanlı Türkçesi

CEVAP: D

10. Anadolu’da Türkçenin gelişmesine hizmet eden önemli eserler hakkında bilgi veriniz.

10. Yunus Emre’nin “Divan”ı, “Risatetü’n Nushiye’si, Süleyman Çelebi’nin Mevlit’i, Âşık Paşa’nın “Garipname”si, Hoca Dehhani’nin kaside ve gazelleri bu dönemin en güzel örnekleridir.

11. Yapı ve köken bakımından dünya dillerini nasıl gruplandırabiliriz?

11. A. Yapı Bakımından Dünya Dilleri

1. Tek heceli diller:

Bu dillerdeki sözcüklerde çekim eki yoktur.
Sözcükler ek almadan değişime uğramadan kalmaktadır.
Cümle içerisinde sözcükler, bulundukları yere ve başka sözcüklerle yan yana gelme durumuna göre anlam kazanır.
Yeryüzünde Çince ile Vietnam dili ve bazı Himalaya ve Afrika dilleri ve Avrupa’da Bask dili bu gruba girer.

2. Eklemeli (Bitişken) Diller:

Bu dillerde bir veya daha çok heceli köklere yapım ve çekim ekleri eklenir.
Köke getirilen yapım ekleri ile yeni sözcükler, yeni kavramlar türetilir.
Bu dile en güzel örnek Türkçedir. Ayrıca Altay dilleri, (Moğolca, Mançu-Tunguz) küçük ayrımlarla Japonca; Ural dilleri (Fince, Macarca, Samoyetçe) ile bazı Asya ve Afrika dilleri bu gruba girer.

3. Çekimli (Bükümlü) Diller:

Büküm, sözcüğün çekimi sırasında kökün özellikle kökteki ünlünün değişmesidir.
Çekim sırasında görülen değişikliklerle yeni sözcükler ve kavramlar ortaya çıkar.
Hint- Avrupa dilleri (Almanca, Farsça, Fransızca, Hintçe) ile Arapça çekimli dil grubuna girer.

B. Köken Bakımından Dünya Dilleri

1. Hint – Avrupa Dilleri Ailesi

a. Asya Kolu: Hintçe, Farsça, Ermenice

b. Avrupa kolu: Germen (Cermen) Dilleri: Almanca, İngilizce, Felemekçe (Hollanda’da ve Belçika’nın bir kısmında kullanılan dil).

Romen Dilleri: Latince, Fransızca, İspanyolca, Portekizce, İtalyanca

İslav Dilleri: Rusça, Sırpça, Lehçe (Lehistan bölgesinde kullanılan dil).

2. Hami-Sami Dilleri Ailesi: Akatça, Arapça, İbranice

3. Bantu Dilleri Ailesi: Orta ve Güney Afrika’da yaşayan Bantuların dilleri bu gruba girer.

4. Çin Dilleri Ailesi: Çince ve Tibetçe bu ailedendir.

5. Ural- Altay Dilleri Ailesi:

a. Ural Kolu: Fince, Macarca, Estonca

b. Altay Kolu: Türkçe, Moğolca, Mançuca Türkçe dünya dilleri arasında yapı bakımından sondan eklemeli dil grubuna girer. Köken bakımından ise Ural-Altay dil ailesinin Altay koluna bağlıdır.

3. ÜNİTE - Türkçe'nin Sesleri ve Dil Özellikleri

1. DİLLERİN SINIFLANDIRILMASI

Hazırlık

2. Aşağıdaki çocuklar arasında nasıl bir akrabalık ilişkisi kurulabilir? Neden? Sözlü olarak ifade ediniz.

2. Şekillerine bakarak sadece hangi etnik kimliğe sahip oldukları hakkında yorum yapsak da akrabalık hakkında bir çıkarım sadece dilleri hakkında olabilir.

3. Türk milletinin geçirdiği bütün felaketlere rağmen ayakta kalmasını Türk diline bağlamaktadır. Türk milleti varsa Türk dili sayesinde olmuştur.

İnceleme

1. Metin YERYÜZÜNDEKİ DİLLER

1. Yeryüzündeki Diller metnine göre dil ailelerinin oluşumunda belirleyici unsurlar nelerdir? Tartışınız. Sonuçları maddeler hâlinde tahtaya yazınız.

1. Etkinlik

Dünya dilleri arasındaki

Ses sistemi,

yapı

söz dizimi bakımından

benzerlikleri dil

ailelerini oluşturmuştur.

2. Etkinlik

a. Dil aileleri ile ilgili ulaşılan sonuçlardan hareketle sınıfa getirilen dünya haritası üzerinde dil ailelerine ait yerler gösterilir.

b. Aynı harita üzerinde Türkçenin konuşulduğu yerler gösterilir.

b. Yaptığınız araştırmalardan hareketle tek heceli, çekimli ve eklemeli dilleri aşağıdaki ilgili yere yazınız.

*Yapı bakımında diller*	*Özellikleri*	*Hangi diller*
Tek heceli diller	•Sözcükler ek almadan değişime uğramadan kalmaktadır.•Cümle içerisinde sözcükler, bulundukları yere ve başka sözcüklerle yan yana gelme durumuna göre anlam kazanır.	Çince ile Vietnam dili ve bazı Himalaya ve Afrika dilleri ve Avrupa’da Bask dili bu gruba girer.
Çekimli diller	•Büküm, sözcüğün çekimi sırasında kökün özellikle kökteki ünlünün değişmesidir.•Çekim sırasında görülen değişikliklerle yeni sözcükler ve kavramlar ortaya çıkar.	•Hint- Avrupa dilleri (Almanca, Farsça, Fransızca, Hintçe) ile Arapça çekimli dil grubuna girer.
Eklemeli diller	•Bu dillerde bir veya daha çok heceli köklere yapım ve çekim ekleri eklenir.•Köke getirilen yapım ekleri ile yeni sözcükler, yeni kavramlar türetilir.	•Bu dile en güzel örnek Türkçedir. Ayrıca Altay dilleri, (Moğolca, Mançu-Tunguz) küçük ayrımlarla Japonca; Ural dilleri (Fince, Macarca, Samoyetçe) ile bazı Asya ve Afrika dilleri bu gruba girer.

4. Yapı Bakımından : Sondan eklemeli

Köken Bakımından: Ural – Altay Dil Ailesinin Altay kolundandır

2. Metin

DİL REFORMU VE ATATÜRK

5. Yukarıdaki metinden ve yaptığınız araştırmalardan hareketle Atatürk’ün Türk dili ve diller hakkındaki görüşlerini sözlü olarak ifade ediniz.

6. Araştırma sonuçlarına bağlı kalarak Atatürk’ün Türk dilinin gelişmesi ile ilgili yaptığı çalışmaları belirleyip maddeler hâlinde tahtaya yazınız.

6. Türk Dil Kurumunu kurulumu, yeni harflerin kabulü ve Güneş Dil Teorisi gibi çalışmaları yapmıştır.

Anlama – Yorumlama

2. Ana dili Türkçe olan biri, Japonca ve Çinceden hangisini daha kolay öğrenebilir? Neden? Tartışınız. Sonuçları sözlü olarak ifade ediniz.

2. Aynı dil ailesi içinde oluğundan dolayı Türkçe ile Japonca arasında ses sistemi, yapı ve söz dizimi bakımından benzerlik vardır.

3. Dil ailesi ağacında yanda görüldüğü gibi küçük dallar ve yapraklar olsaydı bu yapraklar ve küçük dallar dilin hangi terimlerini karşılardı?

3. Dillerin kollarını ve dillerin zaman içerisinde değişip farklılaştığını gösterir.

4. Atatürk’ün Türk diliyle ilgili görüşleri dikkate alındığında Türkçenin bugünkü durumu ile ilgili neler söylenebilir?

5. Türk Dil Kurumu’nun kurulması…

6. İngilizcedeki “star, lip” kelimeleriyle, Farsçadaki “sitare, leb” kelimelerinin benzerliğinden hareketle bu dillerin birbiriyle ilişkisi hakkında neler söylenebilir?

6. Aynı dil ailesi içinde oldukları söylenebilir.

Ölçme – Değerlendirme

1. Aşağıdakilerden hangisi “Ural-Altay Dil Ailesi” grubuna girmez?

A) Yakutça

B) Fince

C) Hintçe

D) Macarca

E) Türkçe

CEVAP:C

2. Aşağıdaki cümlelerde boş bırakılan yerlere uygun kelimeleri yazınız.

Dünya dilleri YAPI ve KÖKEN bakımından olmak üzere iki şekilde gruplandırılır.

Türkçe köken bakımından URAL ALTAY dil ailesi grubuna girer.

Sözcük türetirken isim ve fiillerin çekiminde köklerin hiç değişmediği dil grubuna yapı bakımındanÇEKİMLİ (BÜKÜMLÜ) diller denir.

3. Aşağıdaki dilleri, yapı ve köken özelliklerine göre doğru şekilde eşleştiriniz.

a.	Hint-Avrupa Dil Ailesi	Farsça
	Hami-Sami Dil Ailesi	İbranice
	Ural-Altay Dil Ailesi	Japonca
b.	Çekimli Dil	Almanca
	Eklemeli Dil	Moğolca
	Tek Heceli Dil	Tibetçe

4. Aşağıdaki cümlelerin karşısına yargılar doğru ise “D”, yanlış ise “Y” yazınız.

Türkçe yapı bakımından çekimli bir dildir. ( Y )

Eklemeli dillerde kelimeler köklere getirilen eklerle türetilir. ( D )

İngilizce ve Arapça yapı bakımından çekimli diller grubuna girer. ( Y )

5. Dil ailesi ifadesi aşağıdakilerden hangisini anlatmaz?

A) Dillerin yapı benzerliğini

B) Söz dizimi benzerliğini

C) Söz varlığı benzerliğini

D) Milletlerin aynı kökten geldiklerini

E) Dillerin ses sistemi benzerliğini

CEVAP:D

6. Köken bakımından dil aileleri kaça ayrılmaktadır?

1. Hint – Avrupa Dilleri Ailesi

a. Asya Kolu: Hintçe, Farsça, Ermenice

b. Avrupa kolu: Germen (Cermen) Dilleri: Almanca, İngilizce, Felemekçe (Hollanda’da ve Belçika’nın bir kısmında kullanılan dil).

Romen Dilleri: Latince, Fransızca, İspanyolca, Portekizce, İtalyanca

İslav Dilleri: Rusça, Sırpça, Lehçe (Lehistan bölgesinde kullanılan dil).

2. Hami-Sami Dilleri Ailesi: Akatça, Arapça, İbranice

3. Bantu Dilleri Ailesi: Orta ve Güney Afrika’da yaşayan Bantuların dilleri bu gruba girer.

4. Çin Dilleri Ailesi: Çince ve Tibetçe bu ailedendir.

5. Ural- Altay Dilleri Ailesi:

a. Ural Kolu: Fince, Macarca, Estonca

7. Atatürk’ün Türk dilinin gelişmesi için yaptığı çalışmalar nelerdir?

7. Türk Dil Kurumunu kurulumu, yeni harflerin kabulü ve Güneş Dil Teorisi gibi çalışmaları yapmıştır.

2. TÜRK DİLİNİN TARİHÎ GELİŞİMİ VE TÜRKİYE TÜRKÇESİ

Hazırlık

2. Olumsuz etkilemiştir. Çünkü aynı dili, millet ve kültürü taşıyan ama farklı şekilde yazan insanlar zamanla aralarındaki kopar ve birbirlerine yabancı olurlar.

3. “Kaşgarlı Mahmut” ve “Divanü Lügati’t-Türk” size Türk dili ile ilgili neyi hatırlatır?

3. Türk dilinin ilk sözlüğü ve sözlü döneme ait destan, koşuk, sağu ve savları günümüze taşıyan önemli eser.

4. Anlaşamazlar çünkü o zamanın Türkçesi ile şimdiki aynı değildir.

5. Türkiye Türkçesi demek daha doğru olur. Sadece Türkçe dersek Azeri, Kırgız, Tatar, Türkmen gibi Türklerin konuştuğu Türkçeyi de içine alır.

İnceleme

1. Metin

Orhon Yazıtları (Kül Tigin Abidesi)

Doğu yüzü (Köktürkçe Dönemi, 8. Yüzyıl)

3. Araştırma sonuçlarından ve Orhon Yazıtları metninden hareketle, tarihte ilk defa “Türk” sözünün hangi yüzyılda kullanıldığını belirleyerek tahtaya yazınız.

3. 8. Yüzyılda ilk defa Orhun Abidelerinde kullanılmıştır.

2. Metin

(Uygurca Dönemi, 9. Yüzyıl)

4. Sözcük kök ve eklerinde bir iki seste değişiklik vardır. Kelimeler genel anlamda çıkarımlarda bulunabilmektedir.

5. Yukarıdaki metin ve aşağıdaki şemadan hareketle Uygur Türkçesini Köktürkçe döneminden ayıran özellikler nelerdir?

5. Köktürk dönemi ile Uygur dönemi arasındaki temel fark alfabe değişikliğidir.

3. Metin

ATEBETÜ’L-HAKAYIK

(Karahanlı Dönemi, 12. Yüzyıl)

4. Metin

İLAHİ

(Eski Anadolu (Oğuz) Türkçesi, 13. Yüzyıl)

a. Yunus Emre’nin 13. yüzyıla ait İlahi’sini anlaşılırlık bakımından değerlendiriniz.

7. Daha anlaşılır bir dille yazılmıştır. Günümüze ve halk söyleyişine yakındır.

5. Metin

GAZEL

(Osmanlı Türkçesi, 15. Yüzyıl)

9. a. 15. yüzyıla ait yukarıdaki şiirden ve aşağıdaki şemadan hareketle Osmanlı Türkçesinin Türkiye Türkçesi ile ilişkisini tespit ediniz.

b. Osmanlı Türkçesi Köktürkçe ile karşılaştırıldığında 8. yüzyıldan 15. yüzyıla kadar Türkçenin gelişimi ile ilgili neler söylenebilir?

b. Önce alfabe değişmiş, Arap alfabesi kullanılmış. Başlangıçta bir iki kelime Arapça ve Farsça kelime dilimize girmişken 15.yüzyılda bu tarz kelimeler dilimize daha yoğun girmiştir.

6. Metin

TÜRKÜ

(Türkiye Türkçesi, 20. Yüzyıl)

b. Yukarıdaki şema ve araştırma sonuçları dikkate alındığında Türkiye Türkçesi 8. yüzyıldan 20. yüzyıla kadar nasıl bir gelişme göstermiştir? Maddeler hâlinde tahtaya yazınız.

b. Köktürk alfabesinden Uygur alfabesine geçilmiş ve sonra da Arap alfabesine geçilmiştir.Arpa alfabesi kullanılırken

Arap ve Fars kelimeler ilk başta bir iki kelime iken daha sonraları bu kelime alımları çok sık olmaya başlamış ve en sonunda Latin alfabesine geçilmiştir.

11.

b. Aşağıdaki şemadan hareketle Türkiye Türkçesinin günümüzde konuşulan diğer Türk dillerine göre konumunu belirleyiniz. Sonuçları defterinize yazınız.

Anlama – Yorumlama

Yandaki tabloda “Korkma sönmez…” ifadesi Köktürk, Uygur, Arap, Kiril ve latin alfabeleriyle yazılmıştır.

Yazılan alfabe ne kadar değişirse değişsin yukarıdaki şemaya göre değişmeyen tek şey ifade ettiğim eşya, kavram, duygu ve düşüncelerimizdir.

1. Etkinlik

2. Etkinlik

b. Türkçenin günümüzde konuşulduğu yerler harita üzerinde gösterilir.

Ölçme – Değerlendirme

1. Aşağıdakilerden hangisinde Türkiye Türkçesinin günümüze kadar ulaşma süreci doğru şekilde verilmiştir?

A) İlk Türkçe – Ana Türkçe – Köktürkçe – Karahanlı Türkçesi – Eski Anadolu (Oğuz) Türkçesi – Uygurca -Osmanlı Türkçesi – Türkiye Türkçesi

B) İlk Türkçe – Ana Türkçe – Köktürkçe – Osmanlı Türkçesi – Uygurca – Eski Anadolu (Oğuz) Türkçesi-Karahanlı Türkçesi – Türkiye Türkçesi

C) İlk Türkçe – Köktürkçe – Uygurca – Ana Türkçe – Eski Anadolu (Oğuz) Türkçesi – Karahanlı Türkçesi -Osmanlı Türkçesi – Türkiye Türkçesi

D) İlk Türkçe – Ana Türkçe – Köktürkçe – Uygurca – Karahanlı Türkçesi – Eski Anadolu (Oğuz) Türkçesi -Osmanlı Türkçesi – Türkiye Türkçesi

E) İlk Türkçe – Ana Türkçe – Uygurca – Köktürkçe – Eski Anadolu (Oğuz) Türkçesi – Osmanlı Türkçesi -Karahanlı Türkçesi – Türkiye Türkçesi

CEVAP:D

2. Aşağıdaki cümlelerde boş bırakılan yerlere uygun kelimeleri yazınız.

Eski Anadolu (Oğuz) Türkçesi 13 yüzyıldan 15 sonlarına kadar sürmüştür.

Türk sözcüğü ilk defa 8. yüzyılda yazılan Orhun Abidelerinde geçer.

3. Aşağıdaki bilgileri doğru şekilde eşleştiriniz.

*Hakas Türkçesi*	*Ana Türkçe*
*Türkmen Türkçesi*	*Batı Türkçesi*
*Özbek Türkçesi*	*Kuzey-Doğu Türkçesi*